កំពង់ស្ពឺ ៖ តំបន់រមណីយដ្ឋានដ៏ចម្លែកមួយ ដែលមានបាតុភូតទឹកពុះពីធម្មជាតិ ដែលអ្នកស្រុកហៅថា តេទឹកពុះ គឺជាតំបន់ ដែលមានចម្ងាយប្រមាណជាង៦០ គីឡូម៉ែត្រពីទីរួមខេត្ដកំពង់ស្ពឺ ។ តំបន់តេទឹកនេះ ក៏ជាទីតាំងដែលមានពលរដ្ឋជាជាតិដើមភាគតិចសួយ រស់នៅផងដែរ ។ សព្វថ្ងៃតំបន់នេះ កំពុងមានភាពទាក់ទាញខ្លាំងពីភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ ទៅទស្សនាកម្សាន្តនៅបាតុភូតដ៏ចម្លែកពីធម្មជាតិនេះ ។ ភាពប្លែកដែលមានពីធម្មជាតិនេះ ក៏ត្រូវបានពលរដ្ឋនៅតំបន់ជឿថា មានជាប់ទាក់ទងនឹងរឿងព្រេងនិទានមួយ ដែលបានធ្វើអោយបន្សល់ជាតំបន់តេទឹកពុះនេះ និងទីតាំងឈ្មោះភូមិមួយចំនួននៅតំបន់នោះរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ។
បើតាមការរៀបរាប់របស់តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចសួយ ភូមិកោដូនតី ឃុំត្រពាំងជោរ ស្រុកឱរ៉ាល់ លោកស្រី ម៉ែន សាមីន បានដំណាលរឿងព្រេងនោះថា ៖ កាលពីដើមឡើយមានសេដ្ឋីមួយរូប មានមាសទំហំប៉ុនដូងទុំ គឺជាអ្នកមានប្រចាំតំបន់តេនេះ ។ សេដ្ឋីរូបនោះ មានកូន២នាក់ ជាកូនប្រុសម្នាក់ និងស្រីម្នាក់ ដែលកូនទាំង២នាក់នេះ ត្រូវបានគាត់បំបែកចេញពីគ្នាតាំងពីតូចៗរហូតដល់ធំពេញវ័យ ។ ដោយខ្លាចវង្វេងរកកូនប្រុសដែលផ្ញើទុកនៅនឹងអ្នកភូមិ ដែលរស់នៅភូមិផ្សេងមួយទៀតនោះមិនឃើញ នៅពេលកូនធំឡើង គាត់ក៏បានពាក់កងមាសមួយនៅកជើង ដែលបច្ចុប្បន្នភូមិនោះត្រូវបានដាក់ឈ្មោះថា “រលាក់កជើង”។ ក្រោយមកពេលកូនគាត់ធំឡើង គាត់មិនអនុញ្ញាតឱ្យកូនស្រីដែលគាត់ចិញ្ចឹមផ្ទាល់ដៃ ទៅយកគ្រួសារផ្សេងនោះទេ បើទោះជាគេមកដណ្តឹងកូនក្រមុំក្តី។
គាត់ក៏គិតគ្នាជាមួយប្រពន្ធថា ចៀសវាងបែកទ្រព្យសម្បត្តិ ដោយការពុះមាសប៉ុនដូងទុំជាពីរចំណែក គាត់ក៏សម្រេចរៀបការកូនរបស់ខ្លួនដែលបំបែកចេញកាលពីតូច ឱ្យយកគ្នាជាប្តីប្រពន្ធនឹងកូនស្រីដែលគាត់ចិញ្ចឹមដោយផ្ទាល់ដៃតែម្តង។ គិតគូររួចហើយ គាត់ក៏រៀបចំពិធីមង្គលការកូនរបស់គាត់ ដែលជាបងប្អូនបង្កើតនឹងគ្នា ដោយបានអញ្ជើញហៅភ្ញៀវមកចូលរួមយ៉ាងច្រើនកុះករ លើកលែងតែយាយតីម្នាក់គត់ ដែលសេដ្ឋីមិនបានហៅឱ្យចូលរួមនោះឡើយ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះសេដ្ឋី ថែមទាំងបានយកក្រពើដែលយាយតីចិញ្ចឹមមកកាប់ធ្វើម្ហូបទុកទទួលភ្ញៀវថែមទៀតផង ។ ពិធីមង្គលការនោះ បានប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃ១៥រោច ខែពិសាខ ដែលចំថ្ងៃនេះផងដែរ បច្ចុប្បន្នបានក្លាយជាប្រពៃណីបុណ្យឡើងសំណំ របស់ជនជាតិដើមភាគតិចសួយ។
បើនិយាយពីយាយតីវិញ ក្រោយពីដឹងថា សេដ្ឋីរៀបការកូនបង្កើតឱ្យយកគ្នាជាប្តីប្រពន្ធ គាត់មានការបាម្ភជាខ្លាំង ហើយនៅថ្ងៃចូលរោងក៏មិនបានទៅក្បែរនោះដែរ ។ វេលាយប់ឡើងស្រាប់តែយាយតីយល់សប្តិឃើញយមទូតមកប្រាប់ថា ថ្ងៃស្អែកហាមដាចខាតមិនឱ្យចូលទៅក្បែរកន្លែងគេការកូនឡើយ ។ ភ្ញាក់ពីយល់សប្តិ យាយតីភ័យណាស់ នៅតែក្នុងផ្ទះតែម្នាក់ឯងមិនចេញទៅណាឡើយ ហើយបានបួងសួងថា បើគាត់មានជីវិតរស់ គាត់នឹងកោរសក់ថ្វាយដល់ព្រះធរណី នៅភូមិដែលយាយតីរស់នៅនោះ ។ មានរឿងកើតឡើងដូច្នេះហើយ ទើបនៅតំបន់នោះ មានភូមិដែលមានឈ្មោះថា ភូមិកោដូនតីរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ។
បើនិយាយពីផ្ទះសេដ្ឋីវិញ មនុស្សមកចូលរួមយ៉ាងច្រើនកុះករ ពេលពិធីសែនព្រេនបានចាប់ផ្តើមឡើង ស្រាប់តែកើតមានបាតុភូតចម្លែក ដោយក្នុងបរិវេណផ្ទះសេដ្ឋី ត្រូវព្រះធរណីស្រូបយកមនុស្សទាំងអស់ចូលទៅក្នុងដីគ្មានសល់ ។ ដោយឃើញទិដ្ឋភាពបែបនោះ យាយតីភ័យក៏បានរត់គេចពីកន្លែងនោះ ទៅដល់ដីទួលមួយកន្លែង ហើយបច្ចុប្បន្នដីទួលនោះ បានក្លាយជាតំបន់ដីព្រៃអារក្សភ្នំតេ ។ គាត់ក៏បានកោរសក់នៅទីនោះ តាមអ្វីដែលគាត់បានបន់ស្រន់ថ្វាយដល់ព្រះធរណី ហើយក៏រស់នៅទីនោះរហូតមានគ្រួសារ និងកូនប្រុសមួយ។
ក្រោយពីកូនប្រុសកើត ប្តីរបស់គាត់ក៏ទៅបួសជាតាបសនៅលើភ្នំខ្ជោល(ឱរ៉ាល់) ដោយឡែកកូនរបស់គាត់ដែលកើតមកនោះ គាត់បានដាក់ឈ្មោះថា ត្រសក់ផ្អែម។ ចំណែកកន្លែងទឹកពុះឯណេះវិញ ក្រោយពីព្រះធរណីស្រូបយកអ្នកដែលមកចូលរួមពិធីការកូនសេដ្ឋី ជនជាតិសួយអស់ហើយ កន្លែងនោះក៏ស្រាប់តែក្លាយជាមានទឹកហូរចេញពីក្នុងដី ហើយមានកំដៅក្តៅរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ៕
ប្រភព ៖ ក្រសួងបរិស្ថាន
